Mamy coraz mniej oszczędności
Mniej gotówki, większa wartość akcji (ale tylko z powodu rosnącej kapitalizacji giełdy) i wzbierająca fala kredytów – taki był obraz domowego portfela Polaków w trzecim kwartale tego roku.
Oszczędności finansowe gospodarstw domowych stopniały: w trzecim kwartale w porównaniu z drugim o 0,8 mld zł. Polacy trzymali na kontach bankowych, w papierach skarbowych, jednostkach funduszy inwestycyjnych, akcjach i na polisach 278,2 mld zł. Spadek oszczędności był niewielki, zaledwie 0,4-procentowy, jednak towarzyszyły mu zmiany w strukturze oszczędności. Wprawdzie dominowały w nich tradycyjnie wierzytelności bankowe (35,2 proc. – liczone według schematu: depozyty plus obligacje bankowe minus kredyty), ale ich udział w porównaniu z drugim kwartałem tego roku obniżył się o 1 punkt procentowy. Jednocześnie zwiększył się pakiet akcji i skarbowych papierów wartościowych.
Według danych Departamentu Długu Publicznego Ministerstwa Finansów, w trzecim kwartale br. stan wierzytelności bankowych gospodarstw domowych obniżył się o 3,2 mld zł (3,3 proc.). Był to efekt wyraźnego wzrostu kredytów bankowych, udzielonych osobom fizycznym (o 3,5 mld zł, tj. 3,2 proc.), wzrostu zadłużenia w obligacjach bankowych (o 0,15 mld zł, tj. 6,7 proc.) i nieznacznego zwiększenia się depozytów (o 0,1 mld zł). We wrześniu depozyty osób fizycznych spadły o 0,4 mld zł.
Antidotum na odpływ oszczędności z banków, jakim miały być emisje bankowych papierów dłużnych, nie sprawdza się: w końcu września w bankach było 2,4 mld zł zobowiązań z tego tytułu, czyli prawie tyle samo co pod koniec 2003 r. W trzecim kwartale stan gotówki w obiegu (poza kasami banków) zmniejszył się o 0,3 mld zł, tj. 0,6 proc., i w końcu września br. wynosił 50,2 mld zł. Według MF, wynikało to z wyraźnie wyższej stopy inflacji od połowy tego roku niż w latach 2002-2003. Rosnąca inflacja nie sprzyja trzymaniu oszczędności w żywej gotówce.
Z kolei aktywa netto funduszy inwestycyjnych utrzymały się niemal na takim samym poziomie jak trzy miesiące wcześniej (34,9 mld zł). Jeszcze w końcu 2003 r. wśród funduszy inwestycyjnych zdecydowanie największym zainteresowaniem cieszyły się fundusze papierów dłużnych i rynku pieniężnego: ich udział w aktywach netto funduszy wynosił 67 proc. W tym roku proporcje zmieniły się: udział aktywów funduszy papierów dłużnych i funduszy rynku pieniężnego pod koniec września spadł do 49,9 proc. Wyraźnie zwiększył się natomiast udział funduszy akcyjnych, zrównoważonych i stabilnego wzrostu.
Ze względu na wzrost kapitalizacji giełdy warszawskiej w trzecim kwartale zdecydowanie zwiększyła się (o 2,0 mld zł, tj. 4,6 proc.) szacowana wartość portfela akcji w posiadaniu osób fizycznych. W końcu września wynosiła ok. 44,7 mld zł. Według Departamentu Długu Publicznego, w 2004 r. udział osób fizycznych w kapitalizacji GPW pozostał na poziomie równym udziałowi z 2003 r. (26,5 proc.). MF podliczyło też środki ulokowane w ubezpieczeniach na życie. Według ekspertów Departamentu Długu Publicznego, było ich 32,3 mld zł (jest to stan z połowy tego roku; bardziej aktualne dane nie były jeszcze dostępne). MF pominęło w obliczeniach otwarte fundusze emerytalne, gdyż przyjęło, że oszczędności gospodarstw domowych oznaczają tylko dobrowolne formy oszczędzania.
Największy procentowy wzrost oszczędności finansowych Polaków stał się udziałem hurtowych obligacji skarbowych (o 0,9 mld zł, tj. o 24,2 proc.). Zmiany te wynikały zarówno ze skali zainteresowania obligacjami na rynku pierwotnym, jak i z przepływów od innych grup inwestorów na rynku wtórnym. Wzrost udziału obligacji hurtowych to prawdopodobnie efekt ponownych inwestycji w instrumenty skarbowe przez osoby, które wcześniej dokonały zakupu detalicznych obligacji skarbowych za pośrednictwem konsorcjum domów maklerskich zorganizowanych przez byłego agenta emisji – CDM Pekao S.A., a instrumenty te osiągnęły termin zapadalności w trzecim kwartale br.
Spośród pozostałych instrumentów skarbowych w portfelach osób fizycznych w Polsce zwiększyła się wartość bonów skarbowych (o 0,1 mld zł, tj. 3,9 proc.), natomiast zmniejszyła nieznacznie obligacji detalicznych (o 0,3 mld zł, tj. 2,2 proc.). W końcu września osoby fizyczne posiadały skarbowe papiery o wartości 21,4 mld zł, czyli o 0,7 mld zł (3,6 proc.) więcej niż w drugim kwartale br.
Stanisław Koczot, Gazeta Prawna
