Co potrafią nowoczesne terminale POS?

Terminal POS (ang. point of sale – punkt handlowy) to urządzenie służące do akceptacji kart w punkcie handlowym lub usługowym. Jego głównym celem jest dokonanie automatycznej autoryzacji karty płatniczej oraz późniejsze rozliczenie takiej transakcji. Terminale są łącznikiem pomiędzy sprzedawcą, a centrum rozliczeniowym (acquirer), które przeprowadza transakcje.

Terminale POS w obecnym kształcie pojawiły się w 1979 roku w Stanach Zjednoczonych. Wcześniej autoryzacja każdej transakcji następowała telefonicznie, co jednak zajmowało bardzo dużo czasu. Pojawienie się terminali POS było efektem wprowadzenia w 1972 roku paska magnetycznego oraz powstania systemu automatycznego rozliczani transakcji o nazwie BASE II.

Od ponad 20 lat terminale nie zmieniły podstaw swojej konstrukcji. Zmianom uległy jedynie pewne elementy terminali takie jak np. moduł odpowiedzialny za połączenie z centrum rozliczeniowym. POSy początkowo korzystały tylko i wyłącznie z podłączenia do linii telefonicznej, obecnie mogą być także podłączone do Internetu lub korzystać z wbudowanego modemu telefonii komórkowej GSM.

Bardziej intuicyjne stało się także korzystanie z terminala, a to za sprawą coraz powszechniejszych ekranów dotykowych. Natomiast w dużych sklepach terminale są integrowane z kasami fiskalnymi i systemami obsługi płatności sklepowych.

Zmianom ulega także funkcja terminali, które poza autoryzacją kart płatniczych, zdobywają coraz więcej funkcji. Terminale są wykorzystywane we wszelkiego rodzaju programach lojalnościowych, jako narzędzie przyznawania punktów i nagród klientowi, służą także do ładowania kont telefonów pre-paid. Terminal jako urządzenie posiadające modyfikowalne oprogramowanie, posiada nieograniczoną ilość zastosowań. Mogą to być zarówno funkcje oferowane przez centra rozliczeniowe lub przez same punkty handlowe albo ich sieci.

Transakcja kartą

Przebieg transakcji kartą płatniczą w terminalu POS zawsze wygląda tak samo, bez względu na rodzaj terminala oraz typ punktu handlowego. Transakcja rozpoczyna się gdy sprzedawca przejeżdża kartą z paskiem magnetycznym przez czytnik kart w terminalu. W tym momencie terminal uzyskuje informacje o numerze naszej karty i okresie jej ważności. Po wprowadzeniu przez sprzedawcę kwoty transakcji dane te zostają przesłane do centrum rozliczeniowego celem uzyskania autoryzacji.

W tym momencie terminal drukuje pierwsza cześć pokwitowania (zwanego także slipem), widnieją na niej: adres punktu handlowego, w którym dokonujemy zakupu, numer rozliczeniowy punktu oraz numer karty płatniczej. Kasjer powinien w tym momencie sprawdzić czy wydrukowany numer jest identyczny z tym, który widnieje na karcie. Jest to istotne z powodu rozpowszechnionego procederu klonowania kart płatniczych, zwanego skimmingiem. Polega on na nanoszeniu na jedną kartę płatniczą, informacji z paska magnetycznego innej karty. Pozwala to na wykonywanie zakupów na rachunek skopiowanej karty i jej właściciela, który staje się ofiarą tego procederu.

W następnej kolejności dane karty wraz z kwotą transakcji zostają przesłane do centrum rozliczeniowego obsługującego danego sprzedawcę. Centrum takie łączy ze sprzedawcą umową, na podstawie, której może on akceptować karty płatnicze. Centrum natomiast łączy się z wydawcą karty w celu uzyskania potwierdzenia, że transakcja daną kartą na daną kwotę może zostać przeprowadzona.

Jeśli autoryzacja dała pozytywny efekt to na pokwitowaniu wydrukowane zostaje miejsce na podpis klienta. Klient składa swój podpis a sprzedawca porównuje go z wzorem znajdującym się z tyły karty.

Jeśli podpis jest zgodny ze wzorem, to sprzedawca zatwierdza ostatecznie transakcję i dochodzi ona do skutku. Niektóre karty wymagają by zamiast podpisu transakcja została potwierdzona poprzez wprowadzenie kodu PIN.

Tak transakcja kończy się dla klienta, który z zakupionym towarem może opuścić sklep. Jednak terminal musi przeprowadzić jeszcze jedną ważna czynność. Musi przesłać szczegóły dokonanej transakcji do centrum rozliczeniowego. Większość terminali w nocy, gdy punkt handlowy jest już nieczynny, przesyła do centrum szczególny wszystkich transakcji wykonanych danego dnia.

Pasek czy chip?

Obecnie na świecie trwa przechodzenie od kart z paskiem magnetycznym na karty chipowe. Także w Polsce wkrótce rozpoczną wydawanie kart elektronicznych. Jednak przez pierwsze lata banki będą wprowadzać tzw. karty hybrydowe, czyli posiadające zarówno pasek jak i chip.

Także centra rozliczeniowe i sprzedawcy przygotowują się do akceptacji kart chipowych. Coraz więcej terminali w naszym kraju ma już PIN-pady, czyli klawiatury do wpisywania kodu PIN. Do przyjmowani kart chipowych jest obecnie przystosowane 20 z 130 tysięcy polskich POSów.

Chip na karcie to przede wszystkim wzrost bezpieczeństwa w posługiwaniu się nią. Karty z paskiem magnetycznym mogą zostać w łatwy sposób skopiowane, co przestępcy czynią ostatnio nader często. Chip to także możliwość umieszczenia w jego pamięci dodatkowych aplikacji, takich jak np. programy lojalnościowe.

Do prawidłowego ich funkcjonowania konieczne są jeszcze odpowiednio zaprogramowane terminale POS, które będą z takimi aplikacjami współpracować. Przykładem umieszczonego na karcie chipowej programu lojalnościowego jest Vitay, prowadzony przez PKN Orlen. Program ten korzysta jednak z własnych pozbawionych funkcji płatniczej kart oraz z oddzielnych, obsługujących tylko ten program, terminali.

Typy terminali

Podstawowym kryterium rozróżnienia występujących na rynku terminali jest sposób ich komunikacji z centrum rozliczeniowym. Początkowo terminale pracowały tylko w oparciu o zwykłe stacjonarne łącze telefoniczne, jednak wraz z rozwojem telekomunikacji pojawiły się zupełnie nowe typy łączności. Efektem tego jest również pojawienie się „mobilnych” terminali, z których można korzystać na ograniczonym obszarze sklepu, lub bez żadnych ograniczeń. Terminale oparte o modemy telefonii komórkowej GSM możemy w naszym kraju spotkać w taksówkach lub u dostarczycieli pizzy.

Terminale możemy podzielić na:

Korzystające ze stacjonarnej linii telefonicznej stacjonarne analogowe (PTSN)

To najpopularniejsze z dostępnych terminali. Połączenie z centrum rozliczeniowym następuje przez wbudowany modem telefoniczny. Wadą takiego rozwiązania jest konieczność każdorazowego inicjowania połączenia przy każdej płatności kartą, co powoduje, że autoryzacja jednaj transakcji trwa długo (nawet do 3 minut). Terminal jest „przywiązany” do linii telefonicznej i może być użytkowany tylko tam, gdzie jest możliwość jej podłączenia.

Stacjonarne cyfrowe (ISDN)

To rozwianie opiera się o modemy cyfrowej telefonii stacjonarnej ISDN. Jej zastosowanie skraca czas inicjowania połączenia do kilku sekund, co znacznie przyspiesza autoryzację. Modemów ISDN raczej nie stosuje się w pojedynczych terminalach, są one najczęściej instalowane w systemach obsługujących kasowych co najmniej kilka stanowisk.

Mobilne

Rozwiązania mobilne oparte o podłączenie do sieci stacjonarnej są stosowane najczęściej w restauracjach. Dzięki temu płatność kartą może się odbywać bezpośrednio przy stoliku, nie ma przy tym koniczności zakupu droższego sprzętu opartego technologię GSM. Terminal mobilny składa się z dwóch elementów: bazy – podłączonej na stałe do linii telefonicznej i właściwego terminala – który służy do autoryzacji kart. Transmisja baza – terminal następuje drogą radiową. Obecnie coraz popularniejsze stają się terminale stosujące znaną z domowych telefonów bezprzewodowych technologię DECT. Jest to technologia cyfrowa pozwalająca na podłączenie do jednej bazy kilku terminali i zwykłych słuchawek telefonicznych, która zapewnia pełne bezpieczeństwo przesyłanych danych.

Korzystające z połączenia do sieci Internet lub łącza dedykowanego

Stacjonarne

Tego rodzaju połączenia są stosowane w przypadku większej liczby terminali. Jedno połączenie obsługiwać może od kilku do nawet kilkunastu stanowisk kasowych. Przesyłanie danych następuje poprzez Internet, przy zastosowaniu odpowiednich standardów szyfrowania, lub poprzez łącze dzierżawione bezpośrednio do centrum rozliczeniowego. Trzeba zauważyć, że połączenie do Internetu jest najczęściej znacznie tańsze, niż wydzierżawienie własnego łącza.

Mobilne

Ta technologia jest jeszcze mało popularna, choć posiada duży potencjał. Do Internetu lub do dzierżawionego łącza podłączony jest punkt dostępowy jednej z technologii bezprzewodowego przesyłu danych. Terminale posiadają zaś specjalne modemy pozwalające na bezprzewodowe połączenie z punktem dostępowym. Wykorzystywaną technologia mobilna może być Wi-Fi lub Bluetooth, które bardzo dobrze radzą sobie z obsługą bardzo wielu użytkowników jednocześnie. Autoryzacja karty przy zastosowaniu Wi-Fi trwa około 4 sekund.

Jest to technologia najbardziej przydatna w wielkich centrach handlowych, gdzie jest dużo sklepów korzystających w własnych terminali. Zastosowanie bezprzewodowego dostępu powoduje, że koszty telekomunikacyjne mogą być ograniczone do niewielkiego miesięcznego minimum, płaconego ryczałtem wraz czynszem za lokal użytkowy.

Korzystające z rozwiązań telefonii mobilnej

Są to terminale wyposażone w modem GSM i kartę SIM, taką jak w zwyczajnych telefonach komórkowych. Transmisja danych niezbędnych do autoryzacji karty następuje w tej sytuacji albo poprzez zwyczajną transmisje danych w sieci GSM (9.600 kbit/sek) lub poprzez pakietową transmisję danych GPRS (teoretycznie 115.000 kbit/sek a praktycznie 43,2 kbit/sek). Wybór jednej z tych opcji zależy od charakteru i częstości wykonywani transakcji. W przypadku zwykłej transmisji danych jest ona taryfikowana za czas połączenia, natomiast w przypadku GPRSu za ilość przesłanych danych. W każdym przypadku koszt autoryzacji jest nieznacznie wyższy, niż w przypadku korzystania ze stacjonarnych linii telefonicznych.

Terminal taki zapewnia pełną mobilność, to znaczy może być wykorzystywany wszędzie tam, gdzie jest zasięg sieci telefonii komórkowej GSM. Tego rodzaju rozwiązania świetnie nadają się do taksówek lub w przypadku dostarczania usług lub towarów do klienta. Już dziś można je spotkać w Warszawie i innych dużych polskich miastach. Za jakiś czas umożliwienie płatności kartą w taksówce lub u dostawcy stanie się konicznością.

Co jeszcze może POS?

Poza obsługą transakcji bezgotówkowych terminale POS mogą być także wykorzystywane do wypłat gotówki z rachunku karty płatniczej. Tego rodzaju transakcje są jednak dokonywane przede wszystkim przez banki. Transakcje tego rodzaju są jednak obarczone dużo wyższą prowizją porównywalną z wypłatą takiej samej kwoty w bankomacie.

Obecnie terminale są wykorzystywane także jako narzędzie służące do uzupełniania kont telefonów pre-paid. Rynek telefonów komórkowych „na kartę” bardzo szybko i dynamicznie się rozwija. Wzrasta także zapotrzebowanie na doładowania. Dotychczasowy system dystrybucji kuponów – „zdrapek” jest bardzo kosztowny. Dlatego operatorzy zdecydowali się na promowanie elektronicznych metod ładowania kont, w tym sprzedaży doładowań poprzez terminale POS.

Centrum rozliczeniowe eService, należące do PKO Banku Polskiego, zaoferowało usługę o nazwie telePOMPKA, która pozwala na zasilanie telefonów POP, Simplus i Tak Tak w obsługiwanych przez nie terminalach POS. Na razie takich punktów jest w całym kraju kilkaset, lecz w ciągu kilku miesięcy ich ilość zwiększy się do ponad 3 tysięcy. Niestety większość terminali nie oferuje jeszcze możliwości doładowania kont Heyah. Za doładowanie klient może zapłacić kartą płatniczą lub gotówką. W terminalu można doładować od razu konkretny numer telefonu, lub też uzyskać wydruk z 14-cyfowym numerem, który samodzielnie trzeba wprowadzić do telefonu.

Terminal POS może także obsługiwać własne karty danego sprzedawcy, będące elementem programu lojalnościowego lub rabatowego. Programy wydawania tego rodzaju kart, wraz z narzędziami do ich akceptacji oferują wszystkie polskie centra rozliczeniowe oraz inne niezależne firmy.

Podsumowanie

W Polsce działa obecnie około 130 tysięcy terminali POS. Można je spotkać w większości sklepów w dużych miastach, a coraz częściej także w mniejszych miejscowościach. Terminale są wykorzystywane przede wszystkim do akceptacji płatności kartą, choć ich potencjał i możliwości są dużo szersze. Zarządzające sieciami terminali centra rozliczeniowe dostrzegają te możliwości i starają się wykorzystywać terminale jako źródło dodatkowych dochodów. Terminale świetnie nadają się do sprzedaży doładowań kuponów telefonii pre-paid, czy tez do obsługi programów lojalnościowych. To drugie zastosowanie jest szczególnie ważne ze wzglądu na wzrastająca popularność tego rodzaju programów.

Wydaje się, że już wkrótce terminal POS zamieni się w multimedialne narzędzie, które poza akceptacją kart umożliwi także zapłatę rachunków, wykonanie przelewu czy zakup kuponu LOTTO.