Tajemnicze oprocentowanie rzeczywiste
Według ostatniego badania CBOS tylko 25 proc. Polaków wie czym jest rzeczywista roczna stopa oprocentowania. Z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że większość z nich tylko uważa, że wie.
„Potoczna” definicja RRSO mówi, że jest to oprocentowanie kredytu uwzględniające wszelki dodatkowe opłaty i prowizje. Według tego rozumowania rzeczywiste oprocentowanie kredytu, który nominalnie kosztuje 10 proc. i jest udzielany z 7-proc. prowizją powinno wynieść 17 proc. Niestety tak nie jest. Jeśli na tych warunkach pożyczymy 1000 zł na rok i wybierzemy spłatę w ratach równych wówczas oprocentowanie rzeczywiste wyniesie 27 proc.
Czy to znaczy, że dzięki tajemnym zabiegom banku pożyczając 1000 zł oddamy 1270 zł? Nie. Suma prowizji i odsetek – a więc całkowity koszt kredytu – wyniesie 125 zł. Skąd więc tak wysokie oprocentowanie?
Inny przykład. Pożyczamy 4000 zł w Providencie. Nie ma prowizji. Dług oddajemy w 39 tygodniowych ratach po 170 zł. Łącznie spłacamy więc 6630 zł – całkowity koszt kredytu wynosi 2630 zł. Sporo. Ale rzeczywista roczna stopa oprocentowania takiego kredytu sięga 323 proc.! To może sugerować, że firma zabiera trzy razy więcej niż pożycza.
Czym więc jest rzeczywista roczna stopa oprocentowania? Niestety trudno o prostą i szybką odpowiedź. Wyobraźmy sobie, że wpłacamy 100 zł na lokatę. W pierwszym przypadku bank obiecuje nam wypłatę 120 zł po roku. Ile wynosi oprocentowanie lokaty? Oczywiście 20 proc. w skali roku. Możemy też jednak zdecydować się na ulokowanie 100 zł tak, żeby co miesiąc przez rok wypłacać sobie 10 zł. Oprocentowanie takiej lokaty wyniesie wówczas nie 20 a ok. 40 proc.
W ten sam sposób różni się rzeczywiste oprocentowanie stuzłotowego kredytu spłacanego w 12 ratach po 10 zł i kredytu spłacanego w jednej racie (120 zł) po roku. Zauważmy, że w obu przypadkach całkowity koszt kredytu wynosi 20 zł.
Oprocentowanie rzeczywiste uwzględnia więc nie tylko to ILE oddamy ale KIEDY oddamy pieniądze. Oczywiście im później tym lepiej. Podobnie istotna jest częstotliwość spłacania rat. Dlatego przy tym samym całkowitym koszcie kredytu oprocentowanie rzeczywiste może się znacznie różnić.
Ten fakt stawia niestety pod znakiem zapytania wartość informacyjną RRSO. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania – o ile nie przeanalizujemy dokładnie stojącej z nią matematycznej maszynerii – może wprowadzić w błąd. Dla konsumenta bardziej odpowiednim narzędziem do porównania kredytów jest ich całkowity koszt – inna kategoria wprowadzona przez ustawę o kredycie konsumenckim.
Całkowity koszt kredytu to „wszystkie koszty wraz z odsetkami i innymi opłatami i prowizjami, które konsument jest zobowiązany zapłacić za kredyt”. Nie wlicza się w to m.in. kosztów prowadzenia rachunku z którego spłaca kredyt (chyba, że nie mamy prawa wyboru podmiotu prowadzącego konto), kosztu ustanowienia zabezpieczeń i ubezpieczenia (z wyjątkiem ubezpieczenia spłaty kredytu) oraz kosztów wynikających ze zmiany kursów walut.
Dla dociekliwych:
Wzór na wyliczenie RRSO ma konstrukcję zbliżoną do wzoru na wewnętrzną stopę zwrotu z inwestycji (internal rate of return – IRR). RRSO można więc traktować jako stopę opłacalności inwestycji z punktu widzenia banku. Jeśli jest wysoka bank robi na nas po prostu dobry interes. RRSO liczona jest na bazie faktycznych przepływów finansowych między klientem a bankiem. Jeśli pożyczamy 100 zł ale płacimy prowizję 5 zł wówczas w rzeczywistości dostajemy 95 zł. Jeśli rata wynosi 20 zł ale ubezpieczenie spłaty kredytu kosztuje 2 zł miesięcznie wówczas faktycznie płacimy 22 zł. Każdy przepływ finansowy jest dokładnie umiejscowiony w czasie. Wszystkie przyszłe spłaty kredytu sprowadzamy z przyszłości do teraźniejszości za pomocą stopy dyskonta. Im później następuje spłata tym mniejsza jej aktualna wartość. Stopa dyskonta przy której wszystkie przyszłe spłaty, sprowadzone na dzień „zero”, dają w sumie kwotę wypłaconego kredytu to właśnie… rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu. Samodzielne wyliczenie RRSO „na papierze” jest praktycznie niemożliwe. W tym celu neleży skorzystać z kalkulatora finansowego lub arkusza kalkulacyjnego (funkcja XIRR).
