Kontrakty na różnice kursowe
Kontrakt na różnice kursowe (z ang. Contract for Difference, „CFD”) jest pochodnym instrumentem finansowym, pozwalającym zarabiać na zmianach kursów aktywów bazowych. Stanowi on umowę zawartą między dwiema stronami, które zobowiązują się wobec siebie do rozliczenia różnicy kursów otwarcia i zamknięcia pozycji w tym kontrakcie, wynikającej bezpośrednio ze zmian cen aktywów, których kontrakt dotyczy. Aktywami takimi mogą być akcje, obligacje, indeksy, stopy procentowe, towary czy waluty. Dokonując transakcji na kontraktach CFD inwestor nigdy nie wchodzi w posiadanie aktywów objętych kontraktem ani nie dokonuje ich krótkiej sprzedaży. CFD nie posiadają określonej daty wygaśnięcia, stąd otwarta pozycja może być zamknięta tylko poprzez zajęcie pozycji odwrotnej w takim samym kontrakcie.
Wartości kontraktów na różnice kursowe zmieniają się zgodnie z cenami aktywów, na które opiewają. Istnieją analogie między kontraktami terminowymi a kontraktami na różnice kursowe. Jednak różnice tkwią wszczegółach.
CFD pozwalają na zarabianie wielokrotnie więcej. niż wzrosły w tym samym czasie kursy aktywów bazowych, co wynika z dźwigni finansowej. Jednak taki mechanizm działać może również na niekorzyść inwestora – może on dużo stracić jeżeli kursy pójdą nie po jego myśli. Stąd inwestowanie w te instrumenty jest obarczone większym ryzykiem, niż bezpośrednio w papiery wartościowe czy towary w formie fizycznej. Ile razy jest większe? Tyle, ile wynosi dźwignia finansowa. A tą można obliczyć jako stosunek wartości kontraktu do depozytu początkowego (initial margin). Im mniejszy procentowo depozyt, tym dźwignia finansowa większa. Dźwignia daje więc potencjał osiągania bardzo dużych zmian wartości pozycji inwestora, czyli zarabiania lub ponoszenia strat. Najczęściej depozyt stanowi 5-15% wartości kontraktu. Jednak w przypadku rynków lub aktywów, charakteryzujących się podwyższonym ryzykiem inwestycyjnym, którego miarą jest zmienność kursów, wymagany depozyt może być większy i osiągać w skrajnym przypadku nawet 100%.
Niski depozyt pozwala na zawieranie transakcji o dużych wartościach. Duża dźwignia powoduje, że nawet niewielkie wahnięcie kursów aktywów bazowych, np. notowań akcji może spowodować wyzerowanie wartości portfela inwestora. Taką ewentualność winien brać każdy, kto marzy o szybkim pomnożeniu wartości swego portfela na rynku instrumentów pochodnych. Wielkie skandale finansowe były niejednokrotnie skutkami nieostrożności zarządzających aktywami na rynkach, gdzie występuje duża dźwignia finansowa. Jak widać monitorowanie pozycji lewarowanych, szczególnie wysoko, jest niezwykle trudne. Aby zapobiec utracie całości zainwestowanego kapitału można zawierać transakcje, gdzie z góry określa się limit straty. Po jego osiągnięciu pozycja inwestora jest automatycznie zamykana, co zapobiega dalszej deprecjacji wartości portfela. Nie zawsze jest to optymalne rozwiązanie i bywają sytuacje, że przejście na ręczne sterowanie okazuje się korzystniejsze. Na przykład zaraz po zamknięciu pozycji rynek może się odwrócić, czego system tego nie przewidzi, a człowiek może, gdyż jest istotą inteligentną i posiada intuicję. Przykładów, kiedy automatyczne systemy transakcyjne przyniosły duże straty, nie brakuje.
Inwestorzy dokonujący transakcji na CFD mogą kupować (zajmować długie pozycje) lub sprzedawać kontrakty (zajmować krótkie pozycje). Przy czym wyboru kolejności transakcji dokonuje się w oparciu o przewidywania co do kierunku zmian cen aktywów bazowych.
Porównajmy krótką pozycję w kontrakcie CFD na akcje do krótkiej sprzedaży. Krótka sprzedaż papierów wartościowych polega na pożyczaniu ich od instytucji finansowej, sprzedaniu a następnie po uzgodnionym czasie odkupieniu ich i zwróceniu pożyczkodawcy. Istotą takiej strategii jest zarabianie na spadkach kursów cen papierów wartościowych. W takich transakcjach inwestor musi pokrywać koszty pożyczki, wynikające przede z poziomu rynkowych stóp procentowych. Strategię taką można zastąpić zajęciem krótkiej pozycji w kontraktach na różnice. W tym przypadku inwestor nie musi pożyczać papierów wartościowych, dokonywać ich sprzedaży na następnie odkupywać ich. Wykonanie takiej operacji jest niezwykle proste, wystarczy tylko na platformie transakcyjnej wybrać opcję „Sell”.
Zajęcie krótkiej pozycji w CFD na akcje lub indeks pozwala na zabezpieczenie się przed skutkami dekoniunktury giełdowej w przypadku posiadania akcji. Asekuracja taka określana jest mianem hedgingu. CFD na indeksy giełdowe dają również możliwość zabezpieczenia przed spadkami kursów posiadanych akcji nawet jednej spółki w przypadku kiedy jej notowania są dobrze skorelowane z indeksem giełdowym. Tu jednak nie ma gwarancji pełnego zabezpieczenia. Zaletą strategii hedgingowych z wykorzystaniem CFD są nieporównywalnie niższe koszty zabezpieczenia, niż w przypadku wykorzystywania w tym celu prostych strategii opcyjnych.
Posiadacze długich pozycji w CFD są obciążani odsetkami finansowania, natomiast inwestorzy, którzy zajęli krótkie pozycje są uznawani tymi odsetkami. Jeżeli spółka wypłaca dywidendę to kwota (zazwyczaj 85 – 100%) jest doliczana do pozycji inwestorów posiadających długie pozycje w kontraktach na różnice kursowe. Oczywiście nie pochodzi ona od spółki, gdyż ta wędruje na konta inwestorów posiadających akcje. W przypadku kontraktów na różnice zasilenie kont inwestorów posiadających aktualnie długie pozycje pochodzi z kont inwestorów, którzy posiadają w tym czasie pozycje krótkie. Zazwyczaj w tym przypadku konta inwestorów, którzy sprzedali kontrakty są obciążane kwotami równymi 100% wielkości dywidendy.
Należy zdawać sobie sprawę, że rynek kontraktów CFDs funkcjonuje odrębnie od rynku akcji i nie istnieją pomiędzy nimi żadne przepływy pieniężne. Cash flow na rynku CFDs istnieje tylko wewnątrz niego i jest on tylko odzwierciedleniem sytuacji na rynku akcji. Stąd nie ma przeszkody dla prowadzenia w danym kraju obrotu kontraktami na różnice opartymi na rynku innego kraju. Współpraca może istnieć pomiędzy giełdą papierów wartościowych i instytucją prowadzącą obrót kontraktami i dotyczyć przede wszystkim odpłatnego udostępniania informacji rynkowych, w szczególności dotyczących spółek i ich notowań.
Studium przypadku (case study)
Dla zobrazowania zasady funkcjonowania kontraktów na różnice kursowe przeanalizujmy dwa przypadki transakcji.
Pozycja długa
Inwestor posiadający 100.000 USD, chcąc zarabiać na wzroście kursów akcji spółki ABC, której aktualny kurs wynosi 20 USD ma cztery możliwości: (i) kupno za całą kwotę akcji, (ii) kupno odpowiedniej ilości CFD, która odzwierciedlałaby wartość portfela akcji 100.000 USD – bez lewarowania, (iii) częściowo lewarować pozycję w CFD, np. 5 razy (depozyt 20%), co daje potencjał zarabiania równoznaczny z posiadaniem portfela akcji o wartości 500.000 USD, (iv) w pełni lewarować pozycję w CFD, np. 10 razy (depozyt 10%), co daje potencjał zarabiania równoznaczny z posiadaniem portfela akcji o wartości 1.000.000 USD. Załóżmy, że w trakcie trwania inwestycji kurs akcji wzrósł do 25 USD.
Wyniki dla poszczególnych strategii pokazują, że największe możliwości osiągnięcia zysku przy takim samym poziomie zaangażowania kapitału daje strategia czwarta. Im wyższa dźwignia, tym potencjalny zysk wyższy. Niestety, taka sama może być strata.
Pozycja krótka
To pozycja odwrotna do przedstawionej powyżej. Zajmie ją inwestor spodziewający się spadku kursu giełdowego określonej akcji. Przyjmując, że inwestor posiada do zainwestowania 100.000 EUR. Spodziewa się, że akcje spółki XYZ, która aktualnie jest notowana po 40 EUR ulegną w najbliższym czasie przecenie. Ma on cztery możliwości: (i) krótką sprzedaż akcji, (ii) zajęcie krótkiej pozycji w CFD, która odzwierciedlałaby wartość pożyczonego portfela akcji 100.000 EUR, (iii) częściowo lewarować pozycję w CFD, np. 10 razy (depozyt 10%), co daje potencjał zarabiania na spadkach kursów akcji, równoznaczny z krótką sprzedażą portfela akcji o wartości 1.000.000 EUR, (iv) w pełni lewarować pozycję w CFD np. 20 razy (depozyt 5%), co daje mu potencjał zarabiania na spadkach kursów akcji równoznaczny z krótką sprzedażą portfela akcji o wartości 2.000.000 EUR. Załóżmy, że w trakcie trwania inwestycji kurs akcji spadł do 36 EUR.
Wnioski z tego przykładu są analogiczne jak dla poprzedniego. Właściwe przewidzenie kierunku na rynku może przysporzyć inwestorowi bardzo dużych profitów.
Transakcje na rynku kontraktów na różnice kursowe są zawierane na rynku pozagiełdowym (Over the Counter, „OTC”) przy pomocy elektronicznych platform transakcyjnych, stąd jest to rynek w pełni globalny. Pozwalają one inwestorom na uczestnictwo w międzynarodowych rynkach finansowych i towarowych. Mogą być zawierane z dowolnego miejsca na ziemi poprzez internet lub telefon komórkowy. Przykładem platformy transakcyjnej jest SaxoTrader oferowany przez duński Saxobank. Polski inwestor spotka się tam z obsługą w swoim ojczystym języku.
Jan Mazurek
