Pomoc społeczna – karty zamiast zasiłków

Pomoc społeczna jest dziedziną bardzo rozbudowaną zarówno w Polsce, jak i innych krajach Unii Europejskiej. Wypłata zapomóg oraz stałych zasiłków, jest przedsięwzięciem bardzo złożonym i pracochłonnym. Pierwszym trudnym elementem jest właściwa ocena wniosków o pomoc oraz ich weryfikacja. Właściwe przeprowadzenie tego etapu jest niezbędne, by pomoc dociera tylko do osób uprawnionych i najbardziej jej potrzebujących. Drugim elementem, który wymaga dużych nakładów jest zorganizowanie systemu wypłaty świadczeń.

Niestety większość osób korzystających ze wsparcia pomocy społecznej, nie posiada rachunków bankowych, dlatego skorzystanie z najprostszego środka, czyli zwykłych bankowych przelewów nie wchodzi w grę. Z tego powodu wiele instytucji prowadzi kasy i dokonuje gotówkowej wypłaty zasiłków. Jest to niekorzystne zarówno dla instytucji, które musza wypłacać dużą ilość gotówki, oraz dla świadczeniobiorców, którzy muszą stać w kolejkach po odbiór należnych im pieniędzy.

Karta socjalna

Rozwiązaniem, które pozwala wyeliminować uciążliwe kolejki i wypłaty gotówki przy świadczeniach społecznych, jest zastosowanie kart płatniczych. Są one już z bardzo dobrym skutkiem wykorzystywane do dystrybucji pomocy społecznej przez rządy i instytucje w wielu krajach.

W takim systemie osoba uprawniona – świadczenioboiorca otrzymuje od instytucji wypłacającej świadczenie kartę płatniczą. Karta ta jest połączona ze specjalnym rachunkiem, na które przelewane są należne pieniądze. Posiadacz karty po otrzymaniu świadczenia, może płacić kartą za zakupy dokonywane w sklepach i punktach usługowych, może także wybrać otrzymane pieniądze w bankomacie.

Dla instytucji wypłacającej świadczenie obsługa kart, poza koniecznością ich dostarczenia i ewentualnej wymiany, nie niesie żadnych dodatkowych obowiązków. Natomiast wypłaty następują tak samo, jakby środki były przelewane na rachunki bankowe uprawnionych.

Ameryka i Rosja

Administracja w Stanach Zjednoczonych planuje, że w ciągu najbliższych kilku lat karty płatnicze zastąpią całkowicie kupony żywieniowe („food stamps”), które otrzymują obecnie 23 miliony najbiedniejszych Amerykanów. Karty będą wydane przez jedną z dużych organizacji płatniczych i mają być akceptowane we wszystkich punktach handlowych przyjmujących zapłatę kartami płatniczymi. Wprowadzenie kart znacznie zmniejszy koszty administracyjne wypłat. Dodatkowo pieniądze będą docierały do osób uprawnionych szybciej niż dotychczas.

Projektowany system jest pierwszym obejmującym całe terytorium USA. Wcześniej niektóre ze stanów samodzielnie wprowadziły karty. Tak było na przykład w Minnesocie, gdzie ponad 50 tysięcy rodzin otrzymuje zasiłki dla dzieci przy użyciu debetowej karty Visa Electron o nazwie ReliaCard. Dla potrzeb władz stanowych kartę tą wydał U.S. Bank. Z tej samej karty korzystają także władze stanu Oregon przy wypłacie zasiłków dla bezrobotnych.

Podobne projekty są prowadzone nie tylko w najzamożniejszych państwach. Przykładem jest program Moskiewskiej Karty Socjalnej, który jest wspólnym przedsięwzięciem administracji lokalnej w Moskwie, moskiewskiego metra i kolei oraz Banku Moskwy. Wydawana w ramach tego projektu karta Visa Electron z chipem i mikroprocesorem, posiada zakodowany numerem ubezpieczenia społecznego swojego posiadacza.

Karta służy do identyfikacji podczas korzystania z bezpłatnej służby zdrowia i innych świadczeń społecznych. Przy jej wykorzystaniu możliwe jest bezgotówkowe podbierani wszystkich zasiłków i świadczeń wypłacanych przez lokalną administrację. W związku z sukcesem tego projektu, planowane jest wprowadzanie podobnych kart w innych częściach Rosji.

Kiedy w Polsce?

Karty płatnicze dobrze nadają się także do wypłat zasiłków i świadczeń w naszym kraju. Wydaje się, że mogą one znacznie usprawnić pracę wielu samorządów, które odpowiadają za większość zadań z zakresu pomocy społecznej.

Produkt odpowiadający na zapotrzebowanie samorządów przedstawił niedawno ING Bank Śląski. Inne banki nie posiadają podobnych ofert, jednak większość z nich aktywnie współpracuje z samorządami przy obsłudze ich codziennej działalności, dlatego stworzenie specjalnego produktu na potrzeby konkretnej gminy, powiatu czy województwa nie powinno stanowić dla nich problemu.

ING zaoferował produkt służący do wypłat świadczeń rodzinnych, które zastąpiły wypłaty ze zlikwidowanego Funduszu Alimentacyjnego. Wiele samorządów miało bowiem problemy z prawidłowym przygotowaniem i przeprowadzeniem ich wypłaty, a z ustawowego terminu wypłaty świadczeń nie wywiązała się co piątą gmina w Polsce.

W zaproponowanym scenariuszu, gmina odpowiedzialna za wypłaty, przekazuje osobom uprawnionym elektroniczną kartę debetową wydaną na okaziciela. Karta posiada swój rachunek, który może być zasilany zwykłym przelewem, zarówno przez samorząd, jak i samego posiadacza karty. Wydanie karty przez bank kosztuje 5 zł, a opłata ta może być ponoszona przez wydający kartę organ samorządu lub przez jej posiadacza. Bezgotówkowe płatności kartą w terminalach POS oraz wypłaty z bankomatów Banku Śląskiego są bezpłatne. Oczywiście w przypadku większych samorządów, zamawiających dużą liczbę kart, mogą one uzyskać wpływ na lokalizację bankomatów banku.

Choć produkt ING został stworzony do wypłat zasiłków rodzinnych, to może być wykorzystany także do dowolnych innych świadczeń społecznych wypłacanych przez samorządy i inne instytucje rządowe lub pozarządowe.

Easy Zasiłek

Bardzo dobrym narzędziem do wypłaty świadczeń socjalnych, szczególnie dla małych gmin, mogą być krajowe karty bankowe Easy Pay. Jest to produkt, który właśnie wchodzi na rynek, jednak ma bardzo duży potencjał i możliwości. Karty te mogą być wykorzystywane do wypłat nawet na wsiach i w małych miasteczkach, czyli tam, gdzie nie ma bankomatów oraz terminali do akceptacji międzynarodowych kart płatniczych.

W przypadku karty Easy Pay gmina samodzielnie lub we współpracy z bankiem spółdzielczym może wydać karty, na które przelewać będzie pieniądze z zasiłków. Dodatkowo na teranie gminy w kilku sklepach i innych punktach handlowych powinny zostać umieszczone terminale akceptujące karty Easy Pay. Lokalny bank spółdzielczy lub poczta dodatkowo mają zapewniać możliwość wypłaty gotówki z karty. Tak zorganizowany system pozwala na w pełni bezgotówkową wypłatę świadczeń społecznych.

W przyszłości karta Easy Pay, będzie także pełnić funkcję elektronicznej portmonetki, co jeszcze bardziej ułatwi jej wykorzystanie do wypłat świadczeń oraz innych projektów typu e-Government.

Podsumowanie

Wypłata świadczeń socjalnych jest procesem bardzo skomplikowanym. Większość zadań z tego zakresu wykonują obecnie samorządy, które są bliżej obywateli i znacznie lepiej zdają sobie sprawę z ich potrzeb, niż rząd krajowy. Pomimo tego, nie wszystkie samorządy radzą sobie z wypłatami i od czasu do czasu zdarzają się im takie spektakularne niepowodzenia, jak ostatnio z zasiłkami rodzinnymi.

Zastosowanie elektronicznego systemu wypłat znacznie usprawnia cały proces i wyklucza takie nieprzewidziane sytuacje. Oczywiście wypłata przy wykorzystaniu kart płatniczych, nie musi dotyczyć wszystkich uprawnionych. System może zakładać przelewanie zasiłków na rachunki bankowe, a specjalne karty płatnicze otrzymywałyby tylko osoby ich nieposiadające. Dzięki temu można znacznie ograniczyć koszt budowy systemu.

Ponieważ odpowiednie produkty znajdują się w ofercie polskich banków i firm, to wydaje się, że już wkrótce pierwsze zasiłki w Polsce zostaną wypłacone w takiej elektronicznej formie.