Zmiany w małżeńskich majątkach
Od dziś obowiązują nowe zasady w małżeńskich ustrojach majątkowych. Znowelizowane przepisy są bardziej nowoczesne – uwzględniają m.in. fakt, że majątek rodziny coraz częściej służy nie tylko jej utrzymaniu, ale również prowadzeniu działalności gospodarczej.
Ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. wprowadzono zmiany do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 162, poz. 1691). Obecnie są następujące małżeńskie ustroje majątkowe: ustawowy, przymusowy majątkowy oraz trzy ustroje umowne. Wśród tych ostatnich wyróżnia się wspólność majątkową, rozdzielność majątkową i rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.
Jako zasadę przyjęto, że każdy z małżonków ma prawo do samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym. Małżonkowie mają jednak współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, np. powinni informować się wzajemnie m.in. o jego stanie i o obciążających go zobowiązaniach. Tym niemniej zgoda drugiego małżonka jest potrzebna m.in. do kupna i zbycia nieruchomości czy darowizny z majątku wspólnego. Nowością jest też, że do majątku wspólnego należą środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
Nowelizacja zakłada również tzw. pełną surogację majątków osobistych – do takiego majątku zalicza się obecnie wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego. Istotne zmiany dotyczą też odpowiedzialności za dług. Jeśli został zaciągnięty przez małżonka bez zgody drugiego, wówczas wierzyciel może żądać zaspokojenia tylko z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę, z dochodów uzyskanych z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści z praw autorskich i pokrewnych, praw własności przemysłowej czy innych praw twórcy. Jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, zaspokojenie może nastąpić także z przedmiotów majątkowych wchodzących w jego skład.
Nową małżeńską umową majątkową jest rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków – majątkiem takim jest wzrost wartości majątku każdego z małżonków po zawarciu umowy majątkowej. Po ustaniu rozdzielności majątkowej, małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka (czyli jeden małżonek „wzbogacił się” mniej niż drugi), może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa. Dotyczy to np. sytuacji, gdy dorobek jednego z małżonków jest niższy z powodu prowadzenia domu, wychowywania dzieci, złego stanu zdrowia.
Są też nowe ograniczenia – w drodze małżeńskiej umowy majątkowej wspólności nie można rozszerzyć m.in. na przedmioty, które przypadną małżonkowi z dziedziczenia, zapisu lub darowizny. I wreszcie zniesienie wspólności majątkowej zastąpiono żądaniem ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Może je zgłosić z ważnych powodów każdy z małżonków.
Ewa Usowicz, Gazeta Prawna
Arkadiusz Korzeniewski, adwokat w kancelarii White & Case:
Obowiązująca od dziś nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego była niewątpliwie potrzebna. Jest ona dowodem na to, że ustawodawca nareszcie dostrzega zmieniającą się rzeczywistość i dostosowuje do niej zmiany w prawie. To niezwykle ważne, gdyż od początku lat 90. obrót cywilnoprawny znacznie przyspieszył – zawieranych jest coraz więcej umów, które dotyczą coraz większych wartości majątkowych. Obowiązujące dotychczas przepisy kodeksu, regulujące małżeńskie umowy majątkowe, wywoływały wiele wątpliwości. Dotyczyły one, przykładowo, podziału na dokonywane przez małżonków czynności zwykłego zarządu i czynności przekraczające zwykły zarząd. Dlatego dobrze się stało, że nowelizacja rezygnuje z tego podziału, wprowadzając w zamian zamknięty katalog czynności, których podjecie wymaga zgody współmałżonka.
