Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) to specjalny podatek, który trzeba zapłacić podczas zawierania niektórych umów nieobjętych podatkiem VAT. Mówiąc prościej – jeśli kupujesz coś od firmy, w cenie zazwyczaj zawarty jest VAT. Jeśli jednak kupujesz coś od osoby prywatnej albo zawierasz umowę, która nie jest objęta VAT-em – wtedy pojawia się PCC.
Spójrz na przykłady z życia:
- Kupujesz używany samochód od znajomego – musisz zapłacić PCC.
- Kupujesz mieszkanie na rynku wtórnym – u notariusza doliczony zostanie PCC.
- Pożyczasz od rodziców 20 000 zł – urząd skarbowy może wymagać zapłaty PCC.
- Wspólnie z bratem znosicie współwłasność działki – ta czynność również podlega PCC.
W praktyce można myśleć o podatku PCC jak o opłacie za „zalegalizowanie” umowy. Państwo nie pobiera go od każdej codziennej transakcji, ale wtedy, gdy strony zawierają między sobą ważną umowę majątkową – taką, która zmienia właściciela rzeczy lub prawa. Dzięki temu fiskus ma kontrolę nad większymi obrotami majątkiem i dodatkowe źródło dochodów.
W jakich sytuacjach trzeba zapłacić podatek PCC? Sprawdź, jakie czynności tworzą obowiązek podatkowy
Obowiązek zapłaty podatku PCC powstaje wtedy, gdy strony zawierają jedną z czynności wymienionych w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych. Chodzi przede wszystkim o umowy, które przenoszą własność rzeczy lub praw majątkowych i nie są objęte podatkiem VAT.
Do najczęstszych czynności podlegających PCC należą:
- umowy sprzedaży – np. zakup mieszkania na rynku wtórnym, samochodu czy działki,
- umowy zamiany – gdy dwie strony wymieniają się np. mieszkaniami albo działkami,
- umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów lub zobowiązań darczyńcy,
- umowy dożywocia – czyli przekazanie nieruchomości w zamian za dożywotnie utrzymanie,
- umowy o dział spadku lub zniesienie współwłasności
- umowy pożyczki – zawierane między osobami fizycznymi (np. pożyczka od znajomego czy członka rodziny),
- umowy spółki oraz ich zmiany – np. przy podwyższeniu kapitału zakładowego, dopłatach wspólników czy wniesieniu wkładów,
- ustanowienie hipoteki, odpłatnego użytkowania lub służebności,
- orzeczenia sądów i ugody – jeżeli skutkują przeniesieniem własności lub innym efektem podobnym do powyższych czynności.
Warto pamiętać, że PCC dotyczy nie tylko nieruchomości. Podatek trzeba zapłacić również przy sprzedaży ruchomości (np. samochodu, motocykla czy łodzi) albo w przypadku niektórych umów cywilnych, takich jak pożyczki czy umowy spółki.
Czytaj także: Ile wynoszą koszty notarialne przy zakupie mieszkania?
W jakich przypadkach nie trzeba płacić podatku PCC?
Podatek od czynności cywilnoprawnych nie dotyczy wszystkich transakcji. Są sytuacje, w których PCC zastępuje VAT lub gdy ustawa przewiduje szczególne zwolnienia.
Typowe zwolnienia z PCC:
- Zakup mieszkania od dewelopera (rynek pierwotny) – cena zawiera VAT, więc PCC nie płacisz.
- Pierwsze mieszkanie z rynku wtórnego – od 2024 roku młodzi kupujący swoje pierwsze mieszkanie zostali zwolnieni z PCC.
- Sprzedaż rzeczy objętych VAT – np. zakup nowego samochodu w salonie.
- Pożyczki w rodzinie – jeśli zgłosisz transakcję do urzędu i spełnisz warunki ustawowe.
- Ruchomości o wartości poniżej 1000 zł – np. sprzedaż mebli czy sprzętu w tej kwocie.
Ustawowo zwolnione z podatku PCC są m.in.:
- państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, konsulaty i organizacje międzynarodowe, korzystające z immunitetów (na zasadzie wzajemności),
- organizacje pożytku publicznego, o ile czynność związana jest wyłącznie z nieodpłatną działalnością statutową,
- osoby z niepełnosprawnością, kupujące samochód osobowy na własne potrzeby – jeśli mają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (dowolne schorzenie) albo lekkim stopniu w przypadku niepełnosprawności ruchowej.
Kiedy trzeba zapłacić podatek PCC?
Sam obowiązek podatkowy to jedno, ale równie ważne jest to, kiedy i w jaki sposób należy uregulować PCC. Terminy są jasno określone i zależą od rodzaju deklaracji, jaką składasz:
- Deklaracja PCC-3 (najczęściej spotykana, np. przy zakupie mieszkania czy samochodu) – podatek trzeba zapłacić w ciągu 14 dni od dnia zawarcia umowy. W tym czasie należy również złożyć deklarację PCC-3 w urzędzie skarbowym.
- Deklaracja PCC-4 (dotyczy np. umów spółki) – Podatek należy zapłacić do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Zakup mieszkania to nie tylko cena samej nieruchomości, ale także dodatkowe koszty – jak PCC, opłaty notarialne czy prowizje. Jeśli chcesz sprawdzić, jak najlepiej zaplanować taki wydatek i wybrać finansowanie dopasowane do Twojej sytuacji, skontaktuj się z ekspertem Expandera. Pomożemy Ci przeanalizować dostępne kredyty hipoteczne i znajdziemy rozwiązanie, które będzie dla Ciebie najkorzystniejsze.
Kto płaci podatek PCC?
Obowiązek zapłaty podatku PCC spoczywa na osobie, która odnosi korzyść z danej czynności. To właśnie ona jest podatnikiem i to od niej urząd skarbowy będzie wymagał zapłaty.
W praktyce najczęściej wygląda to tak:
- przy umowie sprzedaży – podatek płaci kupujący (np. nabywca mieszkania, samochodu, działki),
- przy umowie zamiany – obowiązek spoczywa na obu stronach, solidarnie,
- przy umowie darowizny – podatek płaci obdarowany, ale tylko w części dotyczącej przejęcia długów lub zobowiązań darczyńcy,
- przy umowie dożywocia – podatek opłaca nabywca nieruchomości,
- przy zniesieniu współwłasności lub dziale spadku – podatek płaci osoba, która nabywa większy udział, niż miała wcześniej,
- przy umowie pożyczki – zobowiązany do zapłaty jest biorący pożyczkę,
- przy ustanowieniu hipoteki, użytkowania lub służebności – podatek płaci ten, kto uzyskuje prawo, czyli np. kredytobiorca, użytkownik czy nabywca służebności,
- przy umowie spółki – podatnikami są wspólnicy albo sama spółka (w zależności od jej rodzaju).
Jeżeli w czynności uczestniczy kilka osób (np. dwie osoby kupują wspólnie samochód), to odpowiadają one solidarnie za zapłatę podatku – urząd skarbowy może zażądać całej kwoty od jednej osoby albo od obu po równo.
Warto pamiętać: w wielu przypadkach – np. przy zakupie działki – transakcja odbywa się u notariusza. Wtedy to notariusz pobiera PCC i przekazuje go do urzędu skarbowego w naszym imieniu. Dzięki temu nie trzeba samodzielnie składać deklaracji PCC-3 i pamiętać o terminie wpłaty.
Ile wynosi stawka podatku od czynności cywilnoprawnych i jaka jest podstawa opodatkowania?
Podatek PCC nalicza się od tzw. podstawy opodatkowania, czyli wartości przedmiotu umowy. W praktyce oznacza to, że zawsze bierze się pod uwagę wartość rynkową, a nie tę wpisaną w umowie.
Przykład: Jeśli kupujesz samochód i wpiszesz w umowie 5 000 zł, a jego realna wartość to 15 000 zł, urząd skarbowy może wezwać Cię do korekty i naliczy PCC od wyższej kwoty.
Wartość rynkowa określana jest na podstawie cen podobnych rzeczy w danym miejscu i czasie, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia. Jeśli urząd skarbowy uzna, że podana przez Ciebie cena odbiega od rynkowej, może powołać rzeczoznawcę. Jeżeli różnica w wycenie wyniesie ponad 33%, to Ty pokryjesz koszt opinii biegłego.
Najczęstsze stawki podatku PCC:
- 2% – przy umowie sprzedaży nieruchomości (np. mieszkania, domu, działki), rzeczy ruchomych (np. samochodu), prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego prawa do lokalu,
- 1% – przy sprzedaży innych praw majątkowych (np. udziałów w spółce),
- 0,5% – przy umowie pożyczki, depozytu nieprawidłowego czy umowie spółki,
- 6% – od szóstej i każdej kolejnej umowy sprzedaży mieszkania z tym samym nabywcą na jednej nieruchomości gruntowej (tzw. podatek „hurtowy” przy inwestycjach mieszkaniowych),
- 20% – w szczególnych przypadkach, np. gdy w trakcie kontroli powołasz się na pożyczkę, od której wcześniej nie zapłacono PCC albo nie spełniłeś wymogu udokumentowania przelewu na konto.
Czytaj także: Jak obliczyć wartość nieruchomości — przejrzysty przewodnik dla sprzedających dom lub mieszkanie
